Deze vrije bewerking van Selma Lagerlöfs Nils Holgerssons wonderbare reis is een prachtig luisterspel. Peter Pype doet niet alleen het relaas van Niels’ avonturen, maar neemt ook diens stem voor zijn rekening. Hij vertelt en zingt op een bijzonder expressieve manier en drukt daarmee zijn aanstekelijke stempel op het geheel. Het begeleidende boek bestaat uit een collage van mooie foto’s, felgekleurde illustraties, flarden van liedjesteksten en aantekeningen. De notities zijn nonchalant uitgevoerd, als door een kinderhand. Het creatieve gebruik van rijm brengt niet alleen cadans in de taal, maar maakt het jonge publiek ook vertrouwd met poëzie. Verder wordt Peter Pype ondersteund door een heuse zanggroep. Hiermee wordt meteen ook het concept koor geïntroduceerd en op het theatrale van deze vertelling gewezen.
De verhaallijn wordt herleid tot de essentie: de bestraffing van kwajongen Niels, zijn gevaarlijke belevenissen tijdens de reis met de ganzen en de uiteindelijke terugkeer naar huis. Er is echter ook oog voor de onderliggende psychologische dimensie van het verhaal. Voormalige bullebak Niels wordt zelf klein, weerloos en bang. Hij wordt geconfronteerd met existentiële vraagtekens en twijfels over gevoelens als solidariteit en verbondenheid. Niels leert zijn nieuwe situatie echter te aanvaarden en zelfs in zijn voordeel te keren. Bij gevaarlijke ontmoetingen moet hij terugvallen op intelligentie en listig vernuft. De meedogenloze boerenkinkel wordt in zijn niet-menselijke vorm ironisch genoeg humaner dan voorheen. Uiteindelijk wint hij daardoor het respect van de argwanende wilde ganzen — en bij uitbreiding van alle dieren. Dat ook de wrede dieren in staat zijn tot vredelievendheid, blijkt tijdens de Kraanvogeldans, de aanleiding voor de apotheose van het verhaal, waarin alle dieren samenwerken om Niels met een list van de betovering te bevrijden en naar huis te brengen.
In de allerlaatste scène kom je te weten waar het ‘onderzoek’ uit de ondertitel op slaat. De verteller blijkt een zogenaamde achterkleinzoon van Niels Holgersson te zijn, die op zoek ging naar sporen van zijn overgrootvader. Dit kaderverhaal biedt een concreet aanknopingspunt, een mogelijkheid voor de lezer om zich te vereenzelvigen met de verteller.
Doorheen het hoorspel schept het gezang de sfeer en benadrukken de liedjes de toenemende spanning. Verder vertolkt het koor een groot deel van de emoties. Ze vervult de rol van het koor in de Griekse tragedies, dat commentaar levert op de voorvallen. In het gezang weerklinken bovendien echo’s van opera en Gregoriaanse gezangen, van Vivaldi’s ‘De Vier Jaargetijden’ en Prokofievs ‘Peter en de Wolf’.
Niels staat garant voor veel meer dan een uurtje ontspanning. De luisteraar wordt actief bij het verhaal betrokken en er wordt sterk op diens empathische gevoelens ingespeeld. Doordat er bovendien expliciet gewezen wordt op de middelen waarmee het verhaal wordt verteld, is er sprake van een sterke metafictionele dimensie. Het lezen en luisteren zijn complementair, waardoor Niels een ultieme zintuiglijke belevenis biedt.
 
(Dit is een abstract van een artikel van Sara Van den Bossche. De volledige tekst is verschenen in De Leeswelp 2, 2013.)
[Sara Van den Bossche]

Niels is een nare boerenzoon, een etterbak. Hij trekt de veren uit de haan, stopt bijen in het oor van het paard en smeert de muis vol poep. Als een kabouter dit ziet, tovert hij hem zo klein als een duim, om hem een les te leren. In dit originele, muzikale luisterverhaal (met cd) dat gebaseerd is op het beroemde boek over Nils Holgersson van Selma Lagerlöf, vertelt Peter Pype, bekend van Ketnet, het verhaal gesteund door een koor. De cd sluit nauw aan bij het boek, dat gepresenteerd wordt als een 'sporendossier'. De prenten zijn als een schrift, vol met kleurenfoto’s, de gezongen tekst met cd nummers, kleine tekeningen en woorden, pijlen en aanwijzingen in veel lettertypen. De kleurenfoto's worden afgewisseld met gestileerde, grafische prenten in de primaire kleuren plus zwart en wit, waarop de dieren in silhouet, zonder details zijn afgebeeld. De verteller staat in taal en toon dicht bij de kinderen, hij roept en zingt. De tekst is op rijm en vaak geinig, soms te veel aangezet. Het geheel is een hele zit in één keer, maar met veel speelsheid en professionaliteit op alle vlakken tot een mooi geheel gemaakt. Een moderne versie van een ‘monument van een verhaal’. Vanaf ca. 7 jaar.

Niels is een luisterverhaal pur sang. Zonder extra effecten weet Peter Pype op de cd een prachtige hervertelling neer te zetten van het klassieke verhaal van Selma Lagerlöf uit 1906. Peter Spaepen bewerkte dit op zijn eigen enthousiaste manier. Soms uitbundig, dan weer emotioneel wordt het verhaal van Nils Holgerssons wonderbare reis opnieuw toegankelijk voor kinderen. Het verhaal combineren met gezangen van een klassiek koor is gedurfd. Maar zoals Peter zelf zegt: kinderen staan hier vaak meer voor open dan volwassenen.
Een minpuntje bij veel luisterboeken is het feit dat het boek niet steeds de cd volgt. Bij dit boek is er echter maar één bladzijde te ontdekken die op een verkeerde plaats lijkt te zitten: deze van het vogeltje met hoge koorts en de ooievaar die het noorden kwijt is. Deze tekening lijkt eerder te horen bij een fragment dat later op de cd komt. Voor de rest is navigeren door dit boek heel erg gemakkelijk. Op elke bladzijde staat goed aangegeven welke bladzijde bij welke nummer op de cd hoort, zodat dit ook dadelijk opvalt.
De illustraties van Emma Thyssen en de foto’s van Tom Goffa vormen een verrassende combinatie.