Wie P. is, weten we natuurlijk allemaal. Deze roman is dus politiek geïnspireerd. Het is ook een toekomstroman, maar het is geen sciencefiction, want hij gaat heel erg over nu.

Het verhaal is simpel. Vladimir Vladimirovitsj is een ellendige, seniele bejaarde, die decennialang president van Rusland was. Hij leeft in het verleden, herinnert zich nog precies wie wat tegen hem zei en waarom hij deed wat hij deed. Maar wat hij bij de lunch at of hoe zijn kok of verzorger heten, weet hij niet meer. Van tijd tot tijd beeldt hij zich in dat er een stinkende Tsjetsjeen in de buurt is die hem wil vermoorden, en dan demonstreert hij zijn judokunst. Zijn oude dag speelt zich af in een reusachtige datsja, een heleboel mensen staan in voor zijn veiligheid. Nu en dan wordt hij gefotografeerd en gefilmd om aan het volk te laten zien dat hij nog niet helemaal dood is. Wanneer hij een angst- of paniekaanval krijgt, spuiten zijn verzorgers hem plat. Nu eens is hij een lieve oude bonhomme, dan weer een dwarse hufter.

Graaicultuur

Auteur Michael Honig - pseudoniem van een Londense arts - heeft een simpele intrige bedacht, die tegelijk zo vernuftig is dat ze hem in staat stelt om het hele mechanisme van macht en corruptie in hedendaags Rusland bloot te leggen. Wie Rusland ziet als een land dat snakt naar democratie à la West-Europa of als een land dat daarnaar onderweg is, vergist zich. Rusland is een autocratisch land, geënt op een eeuwenoude autocratische traditie, nu gehuld in een hypermoderne Amerikaanse jas. Het streven naar een transparant en eerlijk bestel is vervangen door een botte, nietsontziende graaicultuur waaraan iedereen gezellig meedoet. Wie dat niet doet, is de pineut.

Verscheurende keuze

Het verhaal wordt verteld door zo'n pineut. Hij heet Sjeremetev, een oude, aristocratische naam, maar dat doet er verder niet toe. Hij is Vladimirs verpleger. Hij geeft hem te eten, gaat met hem wandelen, kleedt hem aan en uit, legt hem in bed en zet hem op de pot. Sjeremetev is een goedzak. Hij doet niet mee aan de graaicultuur, hij weet niet eens dat die bestaat, hij zou niet weten hoe hij eraan mee moet doen. Dat Vladimir Vladimirovitsj openlijk een dief en een superoplichter wordt genoemd, zal ook wel overdreven zijn, denkt hij. Hij is een naïeveling, een sul, een abnormale man, vanuit het standpunt van de graaiers gezien. Maar door de omstandigheden vindt er een gigantische ommekeer plaats in het brein van de sul. Hij staat voor een verscheurende keuze. De rest is suspense, die verklappen we niet.

Lekkere krimi

Om te beginnen het goede nieuws: dit is een steengoed boek, een sterk verhaal, meeslepend verteld, spannend gebouwd, en vaak erg grappig. Het slechte nieuws is dat wat beschreven wordt, helaas ook waarheid is. Het boek laat zich lezen als een lekkere krimi, maar het tekent de situatie in het hedendaagse Rusland. Over hoe het eraan toegaat in de hoogste kringen, maar ook in de ambtenarij, het politieapparaat, justitie, de commerciële wereld, groothandel en kleinhandel, security, de voedselindustrie enzovoort. De corruptie, de hypocrisie en het geweld zijn pijnlijk reëel. De beelden en situaties die Honig bedacht, zijn van een sprookjesachtige boosaardigheid, maar ze kloppen ook nog.

Een van de grootste kwaliteiten van dit boek is dat je langzaam in het verhaal wordt getrokken. Aanvankelijk denk je dat het allemaal zo vreselijk niet kan zijn, dat de personages in wezen goedbedoelende mensen zijn, inclusief de seniele Poetin, maar als je diep genoeg in het verhaal zit, word je met je neus op de feiten gedrukt. Rusland is een hel. Met de nieuwe president ziet het er niet naar uit dat het snel beter zal worden.

Honig slaagt er op een wonderlijk eenvoudige wijze in om de complexe waarheid te vertellen over een land waarvan hij houdt en waarover hij bezorgd is.

Vertaald door Ralph van der Aa, Atlas Contact, 352 blz., 22,50 € (e-boek 14,99 €).

Oorspronkelijke titel: 'The senility of Vladimir P.'

Verberg tekst

Vladimir P., ex-president van Rusland, bevindt zich acht jaar na zijn definitieve aftreden op zijn dasja, omringd door intens corrupt personeel, vergeten en dementerend. Hij wordt verpleegd door Nikolaj Sheremetev, de laatste eerlijke en integere mens op het complex en wellicht in Rusland die de corruptie waarin hij verkeerd niet eens waarneemt. De anderen zijn ooit ook fatsoenlijk geweest, maar ontdekten dat dat alleen maar problemen gaf. Maar dan gaat ook Sheremetev om als zijn neefje vrijgekocht moet worden uit het gevang. Ook kruipen we in de geest van Vladimir P., die in zijn demente hallucinaties allerlei herbeleeft uit zijn glorieuze verleden: invallen, moorden, complotten. Knalharde politieke satire waarin een ontluisterend beeld wordt geschetst van hoe corruptie zich invreet in een samenleving, kurkdroog (en effectief) opgeschreven. Een belangrijk boek over de morele staat van Rusland.