Het is niet nodig om het eerste deel van de trilogie Het land van de anderen te hebben gelezen om deel 2 te begrijpen. Voor wie dat wel heeft gedaan, is Kijk ons dansen als een afspraak met oude vrienden die je te lang niet hebt gezien. Ze zijn er allemaal nog: de struise Elzasser Mathilde, die op het Marokkaanse platteland verzeild is geraakt met haar serieuze echtgenoot Amine Belhaj. Diens opvliegende, nationalistische broer Omar en zijn mooie zus Selma, die hij heeft uitgehuwelijkt aan Mourad, de gehate voorman op de boerderij, zijn kameraad uit het leger. En natuurlijk de kinderen: Aïcha, een tenger meisje dat zo slim is dat ze op de nonnenschool een klas mag overslaan en haar broertje Selim, nog een kleuter aan het einde van deel 1.

Als Leïla Slimani ergens goed in is, is het wel in het schrijven van een well made story. Dat zagen we al in Chanson douce, haar tweede roman, die werd bekroond met de Prix Goncourt in 2016. Een bondig geschreven verhaal over een ogenschijnlijk perfecte, maar doodenge oppas. Het boek is in tal van talen vertaald en verfilmd. Ook de boeken in deze trilogie zijn beeldend geschreven, je ziet het allemaal voor je. Aan het einde van deel 1, Mathilde, lieten we de familie Belhaj achter op het dak van hun huis, kijkend naar een land dat in brand staat. Het is 1956, het jaar van de onafhankelijkheid van Marokko.

Kijk ons dansen speelt zich af in de niet minder roerige jaren zestig. Er gebeurt veel, en veel tegelijkertijd. Het is knap hoe realistisch Slimani's personages overkomen, hoe ze opgeslokt worden door hun eigen beslommeringen, maar hoe de auteur tegelijkertijd de grote geschiedenis in de gaten houdt en de impact van historisch belangrijke gebeurtenissen schijnbaar moeiteloos door het verhaal weeft.

Het enige wat soms ietwat stoort, is het alwetende, 'alduidende' vertelperspectief. Het is logisch dat Slimani hiervoor heeft gekozen in deze historische roman die is gebaseerd op haar eigen familiegeschiedenis, maar het knelt ook een beetje. Zoals hier, wanneer het gaat over Selim, nu een jongen van 17. Hij houdt niet van leren, maar hij zwemt wel op hoog niveau.

Van de gedachten en het gevoel van Selim over het feit dat hij door werknemers op de boerderij opeens wordt aangesproken als 'sidi' ('heer') gaat ze verder met: 'In dit land bestond de puberteit niet. Er was geen tijd, geen uitstel, geen ruimte voor deze vage leeftijd, dit duistere en besluiteloze interval. Deze samenleving haatte elke vorm van ambiguïteit en bekeek de volwassenen in wording met wantrouwen, zag ze aan voor die verschrikkelijke faunen uit de mythologie, met bokkenpoten en het bovenlijf van een jongen.'

Dit fragment is tekenend voor de manier waarop Slimani haar geboorteland beschrijft: observerend, zonder directe maatschappijkritiek te uiten, maar wel met een scherp oog voor hoe die maatschappij het individu beïnvloedt en soms - in het geval van vrouwen of mensen die licht van de norm afwijken, vaak - kapotmaakt. Tenzij ze vluchten, zoals Selim, die belandt in hippiedorp Diabat, waar hij een fantastische trip beleeft tijdens een concert van niemand minder dan Jimi Hendrix.

In dit licht is ook het personage Mehdi interessant. 'Sta mij toe de feiten te negeren', staat er in het motto van het boek (ontleend aan Boris Pasternak), maar wanneer Aïcha Mehdi leert kennen moet je toch denken aan Slimani's vader. Hij wordt in die tijd 'Karl Marx' genoemd, een bijnaam die hij verdient omdat hij fel tegen het onrecht is van de klassenmaatschappij waarin de jonge staat Marokko verandert. Hij wil schrijver worden.

Tegen het einde van het boek is er een hoofdstuk dat zich dertig jaar later afspeelt en waarin een ontgoochelde Mehdi terugkijkt op zijn leven en de keuzes die hij heeft gemaakt. Hij heeft zich aangepast en een luxeleven geleid, maar zijn idealen zijn daarbij gesneuveld. Aïcha is gynaecoloog geworden, iets wat hij destijds jammer vond, omdat deze specialisatie in zijn ogen 'niet nobel genoeg' was. Zo'n man.

Leïla Slimani maakt geen heiligen van deze personages, die gebaseerd zijn op haar ouders, hun kwaliteiten komen net zo goed uit de verf als hun tekortkomingen. Dat maakt ze echte mensen, aan wie je blijft denken en door wie je zo snel mogelijk verder wilt lezen.

★★★★☆

Uit het Frans vertaald door Gertrud Maes.

Nieuw Amsterdam; 304 pagina's; € 24,99.

Verberg tekst

‘Kijk ons dansen’ is het tweede deel van Leïla Slimani’s trilogie ‘Het land van de anderen’. Daarin duikt de Frans-Marokkaanse haar eigen familiegeschiedenis in. In ‘Mathilde’ vertelde ze het verhaal van haar grootouders, nu focust ze op de vroege volwassen jaren van haar ouders in de eerste decennia na de onafhankelijkheid van Marokko. Als dochter van een Franse moeder en een Marokkaanse vader worstelt het hoofdpersonage Aïcha met haar identiteit. In Frankrijk, waar ze school loopt, wordt ze niet gezien als een Française, in Marokko begrijpt niet iedereen waarom ze Frans spreekt en gynaecologie studeert. Ze ziet de drang naar vrijheid van de hippies, maar voelt thuis het gewicht van de traditie. Kan ze zich als jonge studente ont trekken aan de druk van het patriarchaat? Gaat ze mee in de richting van de nieuwe monarchie, of zoekt ze aansluiting bij de opstandelingen? De lezer krijgt een boeiend beeld van de gebeurtenissen die een impact hebben op de levens van de personages. Toch blijft Slimani, die in 2016 de Prix Goncourt heeft gewonnen voor ‘Een zachte hand’, te veel in het anekdotische hangen. Haar eigen visie op de grotere geschiedenis van haar vaderland blijft buiten beeld, alsof ze er niet meer over weet dan de personages. 

Verberg tekst

Een knap gecomponeerde en op waarheid gebaseerde roman over de moeder van de auteur. Marokko, 1968. Amine heeft zijn dorre terrein omgevormd tot een bloeiend boerenbedrijf en hij en zijn vrouw Mathilde behoren tot een nieuwe bourgeoisie. Maar hun zoon Selim heeft geen zin om de boerderij over te nemen. Dochter Aïsha wordt de eerste vrouwelijke gynaecologe van het land en trouwt met een idealistische economiestudent. Ze geloven in een maakbare toekomst, maar dan raakt het land in de greep van een steeds strenger regime. In invoelende en heldere stijl geschreven. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep.Leïla Slimani (Rabat, 1981) is een wereldberoemde Frans-Marokkaanse schrijver en journalist. Ze schreef meerdere boeken. Haar werk werd in meerdere landen uitgegeven en won verschillende literaire prijzen, zoals de Grand prix des lectrices de Elle en de Out d'or. Het boek is het tweede deel in de trilogie: 'Het land van de anderen'.