De geheimdoenerij over de lancering van de nieuwe Potter heeft veel weg van die over de Russische kernplannen tijdens de Koude Oorlog. Een heel jaar lang heeft de Britse uitgeverij Bloomsbury gewerkt om de operatie rond te krijgen. Grote doel was namelijk dat geen letter uit de nieuwe Potter mocht uitlekken.

Iedereen die van dicht of van ver bij de voorbereiding betrokken was, moest volledige geheimhouding zweren. De voorbije dagen werden de boeken bij de verdelers afgeleverd in als groentewagens gecamoufleerde trucks. De dozen waren verpakt in zwart plastic en waren stuk voor stuk genummerd en verzegeld. Iedere verdeler moest een twintig pagina's tellend document tekenen waarin ze beloofden het zegel niet voor het afgesproken tijdstip van vrijdag middernacht te verbreken. Winkels die zich de vorige keren niet strikt aan de regels hielden, kregen dit keer gewoon geen enkel boek.

Ook de vertalers kregen pas onlangs een manuscript toegestuurd, uit schrik dat iets van de plot zou uitlekken. Voorlopig ligt dus enkel het originele Engelstalige boek in de winkel. De Nederlandse vertaling komt, samen met de andere versies, pas in oktober of november uit.

De schrijfster J.K. Rowling ontkende echter in een exclusief interview met de BBC-televisie dat de hele geheimdoenerij een bewuste marketingstrategie is om op die manier meer boeken te verkopen. "Ik wil gewoon niet dat de kinderen weten wat er zal gebeuren. Dan gaat een deel van de spanning verloren en is voor hen de lol eraf", klonk het.

Maar ondanks de grote inspanningen - of misschien wel net daardoor - is de voorbije dagen toch al wel een en ander uitgelekt. Blijkbaar vertoonde de hele distributieoperatie toch nog wat zwakke plekken. De New York Daily News bijvoorbeeld kon begin deze week trots aankondigen dat de krant een exemplaar van de nieuwe Potter in haar bezit had. Een journalist had het op de kop getikt in een klein boekenwinkeltje in Brooklyn. "De verkoper had vier boeken ontvangen van de groothandelaar, maar had er geen releasedatum bij gekregen", staat te lezen in de krant. "De verkoper had de boeken dus in zijn etalage gezet en schrok zich een hoedje toen verbaasde Potter-fans zijn winkeltje bijna bestormden."
De New York Daily News deed de voorbije dagen enkele zeer voorzichtige onthullingen, om het plezier van de lezers niet te vergallen, en kreeg daarvoor prompt een rechtszaak aan haar been van de schrijfster en de uitgeverij. Zo schreef de krant dat er een hele rist nieuwe personages opgevoerd worden in het boek en dat deze keer de nieuwe leerkracht 'Verweer tegen de zwarte kunsten' een vrouw is. Niet veel wereldschokkends dus, maar voor Rowling genoeg om de krant voor de rechter te slepen wegens schending van het intellectuele eigendomsrecht. De krant argumenteert daarentegen niets verkeerd te hebben gedaan aangezien ze het boek gewoon hebben gekocht in de boekwinkel.

De felle reactie van Rowling op het uitlekken van het boek was wel te verwachten. De schrijfster heeft er nooit een geheim van gemaakt dat dit deel cruciaal is in de zevendelige reeks die ze wil maken. Vandaar ook dat het boek bijna 800 pagina's telt en qua verhaallijn het moeilijkst in elkaar zit. Maar Rowling versprak zich een tijd terug zelf ook al toen ze het had over hoe moeilijk het was om Potter deel vijf te schrijven. "Als je voor kinderen schrijft, moet je een harteloze killer zijn. Ik heb in dit boek een van de sleutelfiguren vermoord", zei ze een paar maanden terug op een onbewaakt moment. Sindsdien gonst het op de Potter-sites van wilde gokken over wie die onfortuinlijke persoon dan wel mag zijn. Een rondje surfen leert dat vooral Harry's uil Hedwig of een van de Duffelingen, de saaie familie waarbij Harry de zomers doorbrengt, het vaakst worden genoemd. Hoewel ook Hermelien, Harry's leergierige vriendinnetje, veel streepjes achter haar naam krijgt.

Ook de titel van het boek bevat volgens sommige Potter-freaks een belangrijke verwijzing. De Feniks waarvan sprake verwijst wellicht naar Fawkes, het troeteldier van professor Perkamentus, die volgens de geruchtenmolen een steeds belangrijker rol gaat spelen. Hier en daar wordt zelfs geopperd dat het oude dier rechtstreeks verbonden is met Godric Griffoendor, een van de stichters van de Zweinstein Hogeschool voor Hekserij en Hocus Pocus.

De schrijfster zelf liet niets meer los, tenzij dat er op Zweinstein "spannende en soms angstaanjagende zaken gebeuren die nog nooit gebeurd zijn". Om die uitspraak kracht bij te zetten, zette uitgeverij Bloomsbury één zin uit het boek op haar website: "Perkamentus legde zijn handen in zijn schoot en bekeek Harry door zijn halvemaanvormige bril. 'Het is tijd dat ik je vertel wat ik je vijf jaar geleden had moeten vertellen, Harry. Ga alsjeblieft zitten. Ik zal je alles vertellen." Kwestie van de verwachtingen wat op te drijven kan die zin toch tellen.

De nieuwsgierigheid naar de nieuwe Potter is zelfs zo groot dat de boeken ook doelwit zijn geworden voor criminelen. Een vorkheftruckchauffeur van de drukkerij waar het boek gedrukt werd, kon eerder deze maand enkele hoofdstukken bemachtigen en probeerde dat voor grof geld te verkopen aan kranten. De man werd begin deze week door de rechter veroordeeld tot het betalen van een grote boete. Eerder deze week verdween ook een container met maar liefst 7.000 nieuwe Potter-boeken. De boeken lagen opgestapeld in een Britse loods, in afwachting van de lancering van het nieuwe boek. De dief stapte gewoon in de vrachtwagen en reed ermee weg. Van de daders is voorlopig geen spoor.

overexposure

Vraag is wel of het nieuwe Potter-boek nog op dezelfde manier zal aanslaan als de vier vorige. Sinds het vierde boek zijn namelijk drie lange jaren verstreken. De Potter-lezers zijn dus allemaal een stukje ouder geworden. De freaks hebben ondertussen ook al twee films achter de kiezen. Die gingen nog eens gepaard met een enorme merchandisingcampagne. "We weten niet wat het effect van de films is geweest", zei Steve Bohme van het onderzoeksbureau Book Marketing in Londen aan de Volkskrant. "Er is zeker een risico op overexposure. Lezen is een privé-ervaring. En de vraag is of er na al die poppen en filmbeelden nog iets te fantaseren over blijft."
En dan is er nog de concurrentie die van het lange uitblijven van de Potter geprofiteerd heeft om toe te slaan. Vooral Eoin Colfer heeft met zijn boeken over Artemis Fowl, het jonge criminele meesterbrein die de strijd aangaat met superuitgeruste elfen, heel wat Potter-lezers weggekaapt. Ook was het even schrikken toen boekenketen Ottokar's niet Harry Potter and The Order of The Phoenix, maar een ander kinderboek vol toverij, Shadowmancer, van de plattelandsdominee Graham Taylor (zie ook pag. 18) tot boek van de maand juni verkoos. De Amerikaanse zakenbank JP Morgan stelde vorige week in het onderzoeksrapport 'Harry Potter: geloof je in hocuspocus?' dat naar schatting ongeveer 16 procent van de trouwe lezers zal afhaken.

De uitgevers zelf twijfelen er echter niet aan dat deze Harry Potter een nooit gezien schot in de roos zal zijn. Bloomsbury gaat ervan uit dat het boek een nieuwe generatie kinderen zal aanspreken die nog niet konden lezen toen de eerste delen verschenen. Bovendien is de jeugd allang niet meer de enige doelgroep. Volgens een onderzoek van Book Marketing vinden de boeken nu vooral aftrek bij de ouders van die kinderen die op de hoogte willen blijven van de leefwereld van hun kroost. De nieuwe Potter krijgt om die reden dan ook twee omslagen: een voor volwassenen en een voor kinderen.

Winkels die zich
de vorige keren
niet strikt aan
de strenge regels hielden, kregen
dit keer gewoon
geen enkel boek

Verberg tekst

Interview

We besloten om de namen grappiger te maken'

Ik heb dit werk niet ervaren als een loodzware last'

Harry Potter heeft een hekel aan het schoolvak ,,toverdranken''. Zijn brouwsels mislukken bijna altijd. Als hij de ,,Draught of Peace'' maakt, komt er bij hem geen zilveren damp vanaf. Daardoor krijgt de drank een desastreuze werking: wie er een slok van neemt, verzinkt in een diepe en soms onomkeerbare slaap. Docent Sneep is woedend.
De ,,Draught of Peace'' is een van de nieuwe vondsten van J.K. Rowling in haar langverwachte vijfde boek, Harry Potter en de Orde van de Feniks . ,,Eerst had ik de term kalmeringscocktail' bedacht, vertelde Harry-Potter vertaler Wiebe Buddingh' me afgelopen zomer in zijn huis in de buurt van Gorinchem. ,,Maar later heb ik er flegmaflip' van gemaakt, want dat heeft net iets meer impact.

Buddingh's vertaling was toen gevorderd tot ruim halverwege de 766 pagina's van de nieuwste Harry Potter , het dikste boek dat Rowling tot nu toe heeft geschreven. Om de resterende bladzijden te vertalen had Buddingh nog vier weken de tijd. Op 1 september moest de Nederlandse versie bij de uitgever liggen. Nooit eerder had Buddingh' zo snel moeten werken.

Wiebe Buddingh', de zoon van de dichter C. Buddingh', werd geboren in 1957 in Dordrecht. Liefde voor de Engelse taal kreeg hij met de paplepel ingegoten: zijn ouders namen hem van jongsaf mee op vakantie naar Engeland. ,,Mijn vader was een echte anglofiel. Ik kwam al vroeg met de taal in aanraking. Al gauw begon ik Engelse strips en kinderboekjes te lezen.

Buddingh' vertaalde zijn eerste boek toen hij in de laatste klas van de middelbare school zat. ,,Mijn vader was bezig met het vertalen van A Clockwork Orange van Anthony Burgess. Hij had een werkkamer waar het altijd een onbeschrijflijke rotzooi was, maar waarvan hij beweerde dat hij er alles probleemloos terug kon vinden. Toch kwam hij er op een dag achter dat het manuscript, waarvan hij geen doorslag had gemaakt, met de vuilnisman meegegeven was. Hij had geen tijd meer om de vertaling opnieuw te maken. Dus vroeg hij of ik het wilde doen. Voorin het boek prijkt nog altijd de naam van zijn vader.

Meteen na zijn middelbare school ging Wiebe Buddingh' door met vertalen, zonder er een speciale opleiding voor te volgen. Zes jaar geleden klopte uitgeverij De Harmonie bij hem aan. De kleine Amsterdamse uitgeverij had als een van de eersten in Europa de vertaalrechten aangekocht van Harry Potter and the Philosopher's Stone het debuut van J.K. Rowling. Het was een kinderboek, terwijl Buddingh' tot dusver alleen voor volwassenen had vertaald. ,,Ik merkte meteen dat het boek ontzettend veel humor bevatte. Ze vonden mij geschikt omdat ik eerder de boeken van Tom Sharpe voor hen had vertaald, waar ook veel woordgrapjes in voorkwamen.

Buddingh' en zijn uitgever gaven een drastische draai aan de vertaling. ,,Aanvankelijk had ik alle Engelse namen en begrippen van Rowling ongewijzigd overgenomen. Maar een groot deel van de humor ging daardoor verloren. We besloten om de namen te vernederlandsen en grappiger te maken. Harry Potter behield zijn Engelse naam, maar hij liep voortaan school op Zweinstein, in plaats van op Hogwarts. De tovenaarssport op vliegende bezems, ,,quidditch'', werd in het Nederlands ,,zwerkbal''. Buddingh' mocht ook de volgende delen in de Potter-serie vertalen. Hij legde een lijst aan met grappige woorden en namen, die hij misschien ooit kon gebruiken voor een leuke naam. Verder was het ,,zoeken naar vondsten.

,,In De Orde van de Feniks komt het personage Kingsley Shacklebolt voor. Omdat hij een donkere man is, dacht ik aan een Surinaams getinte naam. Ik had de naam Wolkenveldt' al eens ergens genoteerd en daar paste de voornaam Romeo' mooi bij: ik noemde hem dus Romeo Wolkenveldt. De namen in deel vijf stelden hem voor weinig problemen. Na even uit het raam staren schoot hem doorgaans een geschikte vertaling te binnen. ,,Als er geen diepere betekenis in de Engelse naam zit, heb ik houvast aan het karakter van een personage. Voor een nieuwe lerares van Harry, professor Umbridge, schoot me de naam Omber' te binnen. Dat is een donkere, bruine kleurstof en dat past bij die kwalijke, duistere dame.

Harry's leergierige vriendin Hermelien kreeg van Rowling de doodgewone achternaam ,,Granger''. Buddingh' verzon voor haar het sprekender ,,Griffel''. In het derde boek kreeg Harry's lerares waarzeggerij de naam ,,Zwamdrift'' mee. Die naam staat ver af van het Engelse origineel: ,,Trelawney'' is een deftige professorennaam. Collega-vertalers maken wel eens bezwaar tegen Buddingh's vondsten. Hij zou hints geven die er in het Engels niet staan en daarmee afbreuk doen aan het origineel. ,,Daar ben ik het niet mee eens,'' zegt Buddingh'. ,,Er schemert misschien iets meer door, maar dat wordt gecompenseerd door de humor die je ervoor terugkrijgt. Ik had ,,Granger'' en ,,Trelawney'' natuurlijk kunnen omzetten in heel gewone namen, maar dat maakt het wel saaier.

Honderdduizenden Nederlandse en Vlaamse fans kijken al drie maanden reikhalzend uit naar Harry Potter en de Orde van de Feniks . De Engelse uitgever, Bloomsbury, hield de inhoud van het boek angstvallig geheim tot het laatste moment. Buitenlandse uitgevers konden pas net voor het verschijnen van de originele versie met de vertaling beginnen. ,,Normaal lever ik de vertaling in één keer in, maar nu verstuurde ik elke twee weken een stukje. Zo kon de uitgever het boek in katernen zetten en drukken.

Buddingh' vertaalde aan een tempo van vijftien pagina's per dag. Voor dit vijfde boek had hij minder tijd nodig dan voor de eerdere delen in de reeks, want hij is inmiddels thuis in de wereld van J.K. Rowling. ,,Als dit het eerste deel was geweest, had ik het nooit zo snel kunnen vertalen. Je raakt vertrouwd met de stijl.

Buddingh' neemt ook J.K. Rowlings stijl niet altijd letterlijk over. In De Orde van de Feniks vermeldt ze bij de dialogen vaak expliciet hoe de spreker zich voelt. ,,Dat kan storend werken, want meestal komen de emoties van de personages al voldoende uit de verf in de dialogen. Soms wordt op dezelfde pagina ook wel tien keer gezegd dat Harry dully' of loudly' praat. Ik varieer dan vrijelijk. Wanneer de personages voortdurend softly' praten, mogen ze in mijn vertaling ook fluisteren'. Ook uitgever Bloomsbury vond dat Rowling te vaak dezelfde woorden gebruikte. In de tweede druk zal het teveel aan bijvoeglijke naamwoorden worden geschrapt, om de stijl te verbeteren. Buddingh' was de Engelse uitgever dus een stap voor.

Begin september zat de grote vertaalklus erop. ,,Toen ik de laatste woorden op papier had gezet, was ik opgelucht dat het eindelijk klaar was. Maar ik heb dit werk niet ervaren als een loodzware last, daar was het veel te leuk voor.

Verberg tekst

Jeugd

Harry is in dit vijfde boek een wat chagrijnige adolescent van vijftien

J.K. ROWLING wordt door de enen verguisd, door anderen de hemel ingeprezen. Die enen zijn vaak literaire critici, de anderen de rest van de wereld. Na het lezen van Harry Potter en de Orde van de Feniks ben ik geneigd beide partijen gelijk te geven. Rowling heeft zwakke punten, maar wie in deze tijden van Internet, gameboys en Britney Spears zoveel lezers kan betoveren, moet minstens haar ambacht grondig beheersen, is zonder twijfel erg creatief en heeft iets te vertellen.
Alle Harry-Potterboeken hebben hetzelfde stramien: de held moet op zoek naar een verboden plaats om een geheim te ontsluieren. Daaraan voegt Rowling telkens nieuwe motieven (in dit geval puberliefde, de dood van een vriend en de nefaste impact van de media), en nieuwe personages toe (dit keer een nieuw schoolhoofd en een dromerig meisje). Je kunt dus op Rowlings boeken aanmerken dat ze volgens een bekend procédé zijn geconstrueerd en een optelsom zijn van alle clichés uit de populaire fictie. Maar ze zitten wel goed in elkaar.

Bovendien laat Rowling haar personages meegroeien, in tegenstelling tot klassieke reeksen als De Vijf, waar de personages eeuwig dezelfde leeftijd lijken te hebben. Harry is in dit vijfde boek een wat chagrijnige adolescent van vijftien. Zijn hormonen spelen hem parten, vaak stikt hij halverwege zijn zinnen van woede. Zo overtuigd als hij op zijn kwelduivels klopt, zo schutterig is hij bij zijn eerste kus. De adolescentie is geen pretje.

De zinsnede ,,Fair is foul, and foul is fair'' uit Shakespeares Macbeth zou een geschikt motto zijn voor dit vijfde Harry-Potterboek. Na het tumultueuze einde van het vierde boek is immers niets nog wat het lijkt. In zijn vredige thuishaven, waar hij tussen oersaaie mensen (dreuzels) woont, wordt Harry aangevallen door vreselijke creaturen (dementors). Onder escorte vlucht hij naar een verborgen huis, waar een bondgenootschap van trouwe vrienden op hem wacht. De angst voor de boze tovenaar Voldemort zit er bij het gezelschap diep in. Een groot conflict lijkt onafwendbaar.

Wat in de eerste boeken slechts een vage dreiging was, wordt in dit vijfde boek bittere ernst. Het kwaad is overal doorgedrongen en neemt steeds uitdagender vormen aan. Helaas reageren de bureaucratische autoriteiten als kwezels: het ministerie van Toverkunst gebruikt het dagblad De Ochtendprofeet om al degenen die in Harry Potter geloven ervan te overtuigen dat er niets aan de hand is.

Het is de aanzet tot een spannend verhaal waarin Rowling haar verbeelding de vrije teugels geeft. Harry heeft het aan de stok met Voldemort, die in zijn geest weet door te dringen en hem verleidt; met het ministerie, dat professor Omber naar Zweinstein stuurt om er op tirannieke wijze orde op zaken te stellen; en met Cho Chang, het tranerige meisje dat verliefd op hem is. Het eindigt allemaal met een groot gevecht in pure George Lucas-stijl, en met het schoolhoofd Perkamentus, die een geheim opbiecht. Onderweg sterft een goede vriend van Harry, maar het valt te betwijfelen of dat de lezer even diep zal raken als Harry zelf. En met Cho Chang blijft het niet aan, maar zo heeft Harry de handen vrij voor de volgende ronde.

WAAROM is dit een goed boek en tegelijk een beperkt boek? Het is een beperkt boek omdat Rowling te veel teert op clichés. De strakke structuur maakt de actie ook voorspelbaar. Wat de hoogtepunten zouden moeten zijn de kus, de dood, het geheim zijn dat niet. Het boek is te lang. Vooral tijdens de eerste tweehonderd pagina's is het doorbijten.

Er is ook iets mis met de personages. Rowling heeft geprobeerd om Harry complexer te maken, maar omdat de anderen karikaturen blijven, doet dat vreemd aan. Bovendien reageert Harry vaak half hysterisch, en is hij oneigentijds onhandig tegenover meisjes. Normale vijftienjarigen experimenteren met seks, terwijl Harry nog op zoek is naar de juiste openingszin voor een gesprekje. Maar in een duister gevecht met gevaarlijke tovenaars blijft hij dan weer vlot overeind.

Dat die inconsequenties en clichématige karaktertekeningen niet opvallen, heeft veel te maken met Rowlings grote talent voor detail en de vaardigheid waarmee ze het verhaal opbouwt. Je slurpt de letters haast van het papier, zo gretig lees je de pagina's, waarin anekdote na anekdote volgt, waarin alle elementen in elkaar haken tot een spannend kluwen dat zijn geheim tergend langzaam prijsgeeft.

Daarbij lardeert ze het verhaal op gepaste momenten met fijne humor. Zo voert ze in het boek een schertsproces op, waarin ze de draak steekt met instituten. Via de figuur van Perkamentus uit ze ook haar bewondering voor intelligentie, moed en eerlijkheid. Want de Harry-Potterboeken gaan tenslotte over de strijd tussen goed en kwaad en brengen de bekende boodschap dat het goede kan overwinnen als we samen pal staan.

WAAROM lezen ook volwassenen deze boeken graag? Wellicht heeft dat te maken met het feit dat deze boeken een allegorische laag hebben. De wereldschuwe J.K. Rowling verwerkt in haar fantasievolle verhalen een moreel wereldbeeld en heel wat protest tegen allerlei toestanden en gebeurtenissen.

Wie de vorige boeken las, weet dat Rowling het niet heeft begrepen op een autoritaire opvoeding. Dat blijkt ook uit dit nieuwe boek. Het gevecht om de leiding van Zweinstein is in essentie een discussie over pedagogie. Professor Omber, die de Zwarte Kunst ex cathedra doceert en praktijk overbodig vindt, staat symbool voor leerstofgericht en repressief onderwijs. De lijfstraffen die ze Harry oplegt, zijn de meest sadistische die ik ken in de Britse jeugdliteratuur.

Maar het belangrijkste thema van Harry Potter en de Orde van de Feniks is de machtige impact van de bewustzijnsindustrie op het individu en de massa, een thema dat op twee manieren wordt uitgewerkt. Harry, een weeskind dat nieuwsgierig is naar zijn (overleden) vader, wordt zonder het goed te beseffen in zijn dromen door Voldemort gestuurd en geleid naar de plaats waar hij zijn noodlot zou moeten ontmoeten.

Naast die mix van dieptepsychologie en hypnose plaatst Rowling de eigentijdse vorm van manipulatie, die door de massamedia. Je kunt lachen met haar stereotiepe voorstelling van zaken: dé behoudsgezinde krant (die het instituut steunt) tegenover hét sensatieblad (dat nergens op steunt), maar in essentie legt ze de vinger op een zere plek: de media onthouden hun publiek de waarheid.

Ten slotte bevat het boek ook een duidelijke boodschap over goed en kwaad, die een eind verder gaat dan de meeste sprookjes. ,,De wereld is niet verdeeld tussen goeie mensen en Dooddoeners ( handlangers van Voldemort, pvt ),'' zegt de halfreus Hagrid tegen Harry. Mooi is lelijk en lelijk is mooi. Harry Potter en de Orde van de Feniks biedt discussiestof te over, heeft diepgang en leest als een trein. Dat is al heel veel.

J.K. ROWLING, Harry Potter en de Orde van de Feniks. Vertaald door Wiebe Buddingh', De Harmonie, Amsterdam, 672 blz., 19,90 eur. Oorspronkelijke titel: Harry Potter and the Order of the Phoenix.

Verberg tekst

VRIJDAGNACHT twee uur gewacht en aangeschoven om een exemplaar te pakken te krijgen. 's Ochtends beginnen te lezen. Tot het middagmaal. Wat er allemaal in gebeurt, vraagt mijn zoon -- ,,of nee, laat maar zitten, ik wacht wel''. Avond, nog 250 pagina's te gaan. Middernacht, Perkamentus dekt het verhaal toe met een ontroerende biecht aan zijn leerling. De letters dansen voor mijn ogen.

Nee, ik kan het u niet aanbevelen, de nieuwe Potter in één ruk uit te lezen. Het boek is zo dik als een baksteen, komt bijzonder traag op gang en evolueert daarna geweldig snel. Constant duiken zoveel details op, gebeurt er zoveel nieuws, dat je niet diagonaal kan lezen. Sla een paar pagina's over en je bent niet meer mee.

Het verhaal is opgebouwd zoals de vorige boeken. Harry is inmiddels vijftien en zit zijn vakantie uit bij zijn pleegfamilie, de burgerlijke familie Duffeling. Hij wandelt rond en vier pagina's lang denkt hij gefrustreerd na over zijn eenzame bestaan. Niemand contacteert hem, alsof alles peis en vree is. Terwijl Harry vreest dat het ergste op til is.

Zo begint een verhaal waarin ,,believers'' tegenover ,,non-believers'' staan. In het vorige boek ontdekte Harry dat de zwarte vorst Voldemort uit zijn schimmige bestaan verrezen was. Maar niemand gelooft hem, tenzij de ,,Orde van de Feniks'', een groepje getrouwen dat ondergronds moet werken. Want het machtige ministerie van Toverkunst doet, met hulp van de krant The Daily Prophet, zijn uiterste best om Harry met zijn absurde verhalen als een aandachtvragende egotripper voor te stellen. Harry's steunpilaar Perkamentus, het schoolhoofd van Zweinstein, is in de ogen van die krant een dementerende zot.

Harry heeft weinig tijd om te mokken. Hij wordt overvallen door een paar ,,dementors'', de duistere bewakers van de gevangenis Azkaban, die normaliter niet in de mensenwereld horen te komen. Daarop wordt hij geëvacueerd naar het geheime hoofdkwartier van de Orde van de Feniks, waar hij blijft tot het nieuwe schooljaar begint. We zitten al aan pagina 180.

Dan maakt het verhaal eindelijk vaart, in de stijl die we onderhand van Rowling gewend zijn. Toch is er iets veranderd. De wereld is een minder geordende plaats en het is niet meer duidelijk wie aan welke kant staat. Rowling laat zich in dit boek nogal gaan op het psychologische vlak. Er wordt wat afgedroomd en de schrijfster gaat graag dieper in op de beweegredenen van haar karakters.

Vooral Harry is veranderd. Een onevenwichtige puber met zware driftbuien en veel frustraties is hij geworden. Er wordt druk over hem geroddeld en hij gaat meteen in de clinch met de nieuwe leerkracht Umbridge, die Zweinstein in de pas van het ministerie laat marcheren en Harry subtiele lijfstraffen oplegt. Rowling maakt hier heel erg duidelijk hoe ze denkt over autoritair onderwijs.

Rowling is ook een beetje uitgeschreven over Zweinstein zelf en zoekt allerlei mogelijkheden om haar blikveld te verbreden. Ze laat de halfreus Hagrid een alliantie zoeken met de reuzen, die echter al in de ban van Voldemort zijn. Het laat zich aanzien dat we in de laatste twee boeken afstevenen op een kolossale botsing. Op het einde van dit nieuwe boek krijgen we daar in een stevig gevecht, met dodelijke afloop voor één karakter, al een voorsmaakje van.

Maar ontdekt u het liever zelf. 766 pagina's ontspanning en lering, je kunt er enige tijd mee voort. Het boek kost nog geen twintig euro, en dat voor een hardback. En jawel, ook volwassenen kunnen genieten van dit spannende kinderboek. Niet omdat ze kinds of dom of lui zijn, maar omdat het plezierig is om nog eens een verhaal te beleven zoals je dat als kind deed.

En kon het korter? Ongetwijfeld. Wellicht was het dan zelfs beter geweest. Maar kinderen houden van al die details en ik heb nog niemand horen klagen dat het vorige boek (545 pagina's) te dik was. Potter is niet het beste kinderboek dat je vandaag kan kopen, verre van. Maar het is zeker een van de meest meeslepende boeken.

De voorbije dagen klonk er echter ook andere kritiek. Niet op het nieuwe boek, want dat had nog niemand gelezen. En niet omdat het in de Nederlandse vertaling verschijnt op het ongezegende moment dat de kids vlak voor hun kerstproefwerken staan. Al raakt dat gegeven wel aan de kern van de zaak: gaat het hier nog om een gezond succes of om een voorbeeld van keiharde marketing?

Vijf jaar geleden was hij een onschuldige jongen, die Harry Potter. Lag plots in de boekenwinkels, verkocht een beetje, en de mensen vertelden het door, zodat er steeds meer boeken over de toonbank gingen. Tot daar was het allemaal mooi. We hadden Potter en er was nog plaats zat voor de rest.

Maar de jaren zijn verstreken en nu is Potter ,,het grootste fenomeen in de geschiedenis van de boekdrukkunst'', zoals Jeremy Paxman het afgelopen donderdag stelde in een BBC-interview met J.K. Rowling. De New York Daily News heeft een proces van meer dan honderd miljoen euro aan zijn been, omdat de krant ,,kleine citaatjes'' uit het boek publiceerde en daarmee de dure promotiecampagne schaadde. Potter heeft ons en voor de rest is geen plaats meer.

J.K. Rowling verdedigt de extreme geheimhouding rond haar boek met de stelling dat het verhaal voor iedereen spannend moet blijven. Maar is die mooie, maar naïeve reden nog te onderscheiden van de motieven van Warner Bros, dat al enige tijd geleden aankondigde dat iedereen die inbreuk pleegt op de bepalingen, agressief vervolgd zou worden?

De magie van Potter wordt erdoor verstoord. Hij wordt ons door de strot geramd en J.K. Rowling kan er blijkbaar niets tegen doen, tenzij de schade beperken. Door dat alles dreigt vroegtijdige verveling. En de Potter van in het begin, die we moesten leren kennen door enkel het boek te lezen, bestaat niet meer. Hij is een reclamefiguur geworden, een beeld uit de bioscoop, een nieuwsitem, een T-shirt.

J.K. Rowlings sterkste antwoord op de hype was een goed boek af te leveren. Dat heeft ze gedaan. Dat is alles waar het om gaat. Wie het wil proberen, kan rustig de tijd nemen en het dan verder vertellen.

Verberg tekst

Als Harry Potter na de vakantie weer op school komt, merkt hij dat de terugkeer van Voldemort de tovenaarswereld heeft veranderd: de sfeer wordt bepaald door achterdocht en verdachtmakingen. Vanuit het ministerie (waar duistere krachten steeds meer macht krijgen) is een docente aangesteld die bepaalt of de lessen op de juiste wijze worden gegeven. Ook over Harry wordt gepraat: men verdenkt hem van betrokkenheid bij de dood van Cedric. Samen met zijn vrienden probeert hij zich te onttrekken aan de dwingelandij en boze krachten. Bovendien merkt Harry dat Voldemort hem kan manipuleren. In dit vijfde deel* zijn de gebeurtenissen niet langer meer de gezellige, spannende schoolavonturen van een stel tovenaarsleerlingen, het wordt nu serieus en de spanning en dreiging zijn in het hele verhaal voelbaar. Ondanks een tweede dode eindigt het boek toch positief al is het Kwade nog bij lange na niet overwonnen. De lezer kijkt dus al weer uit naar deel zes. Een snelle herlezing van deel vier voordat aan dit boek wordt begonnen kan geen kwaad en vergroot de herkenbaarheid van de gebeurtenissen. Vanaf ca. 14 jaar. Verberg tekst