Beeld je een winterse schoolvakantie in. Al twee weken ben je met drie zonen van jonger dan zes aan huis gekluisterd. Ondanks de eeuwige regen ben je de dag moedig begonnen: je hebt Uno gespeeld, voorgelezen, een dvd opgelegd, en ondertussen twee wasmachines gedraaid, gedweild en om het halfuur een eind gemaakt aan pesterijen.

Het voelt alsof je een etmaal op bent, maar de klok wijst drie uur aan. Een nieuwe ruzie barst los. Omdat je niet wilt roepen, loop je naar buiten. Een huilconcert overstemt het geroffel van de regen. Terug in de hal word je overstelpt door liefdesbetuigingen. De dag zal nu kalm verlopen, spreek je jezelf in.

De illusie duurt drie minuten. Een treiterig stemmetje, gehuil... het herbegint. Je tast rond je, vindt een regenlaars, en slingert die weg. Tot je ontzetting raakt de zool een kindergezicht. Een paarse plek tekent zich af onder het oog.

Dichter bij een gezinsdrama ben ik niet gekomen, en nu zijn mijn zonen acht, tien en twaalf en een pak vredelievender dan vroeger, maar het incident met de regenlaars - dat me nog steeds met schaamte vervult - heeft me geleerd dat elke ouder de controle kan verliezen en dat daar weinig voor nodig is.

Op instorten

Zorgen voor kleine kinderen is een bron van geluk, maar het kan ook gekmakend zijn. Die ambivalentie staat centraal in de nieuwe titel van Ann-Marie MacDonald, In haar lichaam besloten. Elf jaar hebben we op deze derde roman moeten wachten.

Ann-Marie MacDonald (°1958) debuteerde in 1996 met Laten we aanbidden en publiceerde in 2003 De kraaien zullen het zeggen, allebei bestsellers. De fans reageerden ontsteld toen de auteur daarna liet weten dat ze stopte met schrijven om voor haar kinderen te zorgen.

Hoe MacDonald de huismoederrol beleefde, lezen we in haar nieuwe roman. De 48-jarige Mary Rose MacKinnon, de protagoniste, is een alter ego van de schrijfster. Ze heeft dezelfde Libanees-Canadese afkomst, heeft ook een vader die in het leger werkt, is ook lesbisch en getrouwd met een vrouw die carrière maakt als theaterregisseur en heeft twee razend populaire romans op haar conto.

Zodra Mary Rose haar huis in Toronto uit gaat, wordt ze aangeklampt door fans die smachtend uitkijken naar het slotdeel van haar trilogie. Ze wimpelt hun vragen vriendelijk af. Voorlopig eist de zorg voor haar zoontje van vijf en dochtertje van twee haar aandacht op. Matthew en Maggie krijgen biologische maaltijden, gaan naar de peuterzwemles en worden behoed voor elk mogelijk gevaar. Mary Rose is de ideale moeder - naar de buitenwereld toe, althans.

'Er is niets mis met haar leven', schrijft MacDonald. 'Ze heeft een liefdevolle partner en twee gezonde, mooie kinderen. Ze heeft geld op de bank voor hun studie, ze heeft foto's in albums geplakt. Ze kan pannenkoeken bakken zonder recept (...). Het is een hellend vlak: je begint met zelf ricotta maken en voor je het weet zit je achter de tralies.'

Mary Rose staat mentaal op instorten. Het besloten leven met de kinderen is een kweekvijver voor haar angsten. De dag doorkomen zonder dat Maggie of Matthew iets overkomt - of dat zij hen iets aandoet - is haar enige doel.

Emotionele roetsjbaan

In de week die we met Mary Rose meebeleven, is haar partner Hilary op werkreis. Haar vader mailt dat zij en Hilary 'zulke goede rolmodellen zijn voor jongeren die misschien te kampen hebben met vooroordelen'. De roman is op te vatten als een zoektocht naar een passend antwoord op dat bericht. Alleen met hond Daisy en de kinderen reflecteert Mary Rose over haar rol als moeder en over haar eigen kindertijd.

MacDonald laat scènes uit het heden en flashbacks elkaar in een jachtig tempo opvolgen. We lezen over Mary Roses ouders, de vele verhuizingen en de komst van de kinderen.

'Tijd die werd afgemeten aan dode baby's, gebroken botten en overplaatsingen', klinkt het in het hoofd van Mary Rose. Haar moeder kreeg zeven kinderen, van wie maar drie overleefden. Ze leed aan depressies en woedeaanvallen, die de kleine Mary Rose beangstigden en tekenden. Klagen durfde ze niet, ook niet toen ze last kreeg van haar arm. Later bleek dat ze een zeldzame botziekte had.

De nare herinneringen blijven komen, maar wat is echt en wat is ingebeeld? Wanneer Mary Roses ouders een bezoek aankondigen, neemt ze zich voor de waarheid te achterhalen. Haar moeder is intussen 81 en schijnbaar dementerend, maar misschien kan ze alsnog helderheid brengen?

De Canadese trekt ons het hoofd van haar door angsten geteisterde protagonist in en neemt ons mee op een emotionele roetsjbaan, langs de hoogten en laagten van het ouderschap. In haar lichaam besloten is een beklijvende roman, waarin iedereen die ooit kleine kinderen in huis had herkenningspunten zal vinden.

Zondag 8 maart om 13.30 uur praat Ann-Marie MacDonald met Annelies Beck.

Ann-Marie MacDonald, In haar lichaam besloten, Nijgh & Van Ditmar, 376 p., 19,95 euro. Vertaling: Inger Limburg & Lucie van Rooijen.

ANNICK VANDORPE ■

Verberg tekst

Kathy Mathys

Met haar koortsige debuutroman Laten wij aanbidden werd de Canadese schrijfster en actrice Ann-Marie MacDonald in 1999 wereldberoemd. In 2003 verscheen De kraaien zullen het zeggen en dan was het wachten tot 2014 op een nieuwe roman Adult onset, pas vertaald als In haar lichaam besloten. MacDonald, die haar verleden als actrice niet onder stoelen of banken steekt en af en toe theatraal uit de hoek komt, had zo haar redenen voor die radiostilte: 'Ik was vierenveertig toen mijn vriendin ons eerste kind kreeg. Kort daarna kregen we een tweede. Ik zou niet schrijven tot de jongste op school zat, dat was een bewuste keuze'.

MacDonald maakte tijd vrij, maar had geen idee van de hoeveelheid huishoudelijk werk die op haar zou afkomen. Toen de jongste vijf was, pikte ze de draad van het schrijven weer op. 'De sfeer in mijn werkkamer vroeger vergelijk ik weleens met een ongerept sneeuwlandschap. Het is een landschap dat, sinds ik moeder ben, verstoord is door kinderen die met sneeuwballen gooien en vuile laarzen in huis brengen. Ik heb mijn chaotische leven toegelaten in het verhaal van In haar lichaam besloten: ik besloot om te werken met wat me omringde. Voor uitgebreide research had ik geen tijd en ik was te uitgeput om me op iets anders te concentreren dan het huis en de kinderen.'

MacDonald besloot om te schrijven over het moederschap. Het resultaat is een boek dat naakter is dan haar historische romans. Zonder de bescherming van kostuums en attributen treedt een schrijfster naar voor met een rauwere en directere stem.

Het verhaal gaat over schrijfster Mary Rose MacKinnon, alter ego van MacDonald. Mary Roses vriendin, een theaterregisseur, is de biologische moeder van hun kinderen - nog een autobiografisch gegeven. En dan gaat MacDonald morrelen aan de werkelijkheid: ze maakt van Mary Rose een schrijfster van young adult-boeken, bijvoorbeeld. Het verhaal speelt binnen een week, de theaterregisseur werkt op verplaatsing en belt vaak in de late uren. Mary Rose past op de kinderen en maakt zich zorgen over de fysieke pijnen die haar kwellen.

MacDonald twijfelde tijdens het schrijven voortdurend of dit een roman kon worden. 'Ik deed er minder lang over dan over de eerste twee boeken, maar de inspanning was gigantisch. Ik heb altijd uit eigen leven geput, maar deze keer heb ik mijn vlees en bloed aan het boek geschonken. Ik heb alles gegeven.'

Ze noemt zichzelf een alchemist die het leven transformeert in woorden. In eerder werk waren die transformaties ingrijpend, deze keer is de scheidingslijn tussen leven en verhaal flinterdun.

Lange tijd geloofde MacDonald dat ze controle had over het schrijfproces, nu ligt die overtuiging aan diggelen. Ze ontdekte in haar boek elementen die ze er niet bewust in stopte. 'Ik zie mezelf als een vakvrouw die goed weet waarmee ze bezig is. Ik ben geen romanticus. Toch moet ik erkennen dat dit boek lagen bevat die ik zelf niet had voorzien.'

Voorgeborchte

Mary Rose herinnert zich het verleden. Net als MacDonald heeft ze een Libanese moeder en een vader die bij het leger werkte, waardoor het gezin vaak verhuisde. Haar moeder kreeg zeven kinderen van wie er slechts drie overleefden. Dat verlies tekende het gezin, de moeder kreeg last van depressies en woede-uitbarstingen. Later blijkt Mary Rose te lijden aan een zeldzame botziekte, een gegeven dat niet losstaat van de gebeurtenissen in haar kindertijd.

'Ik zie nu dat mijn drie boeken een trilogie vormen, ze behandelen gelijkaardige thema's. Ze zijn opgetrokken uit de schatkist aan materiaal in mijn onderbewuste. Telkens keert mijn kindertijd terug. Net als in veel verhalen legt het hoofdpersonage een reis af die haar richting de onderwereld voert. Ik geloof niet dat ze in Hades' rijk terechtkomt, ze blijft hangen in het voorgeborchte. Dat is minder sexy, het leven als jonge ouder is nu eenmaal niet sexy.'

Aan het einde van de roman lijkt er niet veel veranderd, tenminste aan het oppervlak. Aan de binnenkant is het hoofdpersonage niet hetzelfde. MacDonald had een dramatischere roman kunnen schrijven waarin het misgaat met een van de kinderen. Heel bewust heeft ze daar niet voor gekozen.

'Er zit een scène in het boek waarin een van de kinderen met een schaar speelt. Wellicht verwachten veel lezers op basis van dat fragment dat er iets dramatisch zal gebeuren. Ik wil met die schaar net aantonen dat de scheidingswand tussen het alledaagse en het gruwelijke flinterdun is. Het spook van de onderwereld waart rond in elke keuken.'

Ouderliefde

MacDonald heeft een zorgelijke inborst en dat werd er niet beter op toen ze moeder werd. Haar angsten en neuroses haakten zich vast aan het zachte kindervel van haar kroost.

'Doe ik het wel goed? Geef ik hun wel alles? Zijn ze veilig? Het was om gek van te worden. Op de achtergrond was er altijd, vierentwintig uur op vierentwintig, die verterende angst. Gelukkig ben ik gaan beseffen dat de kinderen zouden lijden onder die angsten, dat ik maar beter kon ontspannen.'

MacDonald geeft de angsten, donkere gedachten en dilemma's van ouders scherp weer. Ze is niet bang voor taboes. Volgens de schrijfster is het goed mogelijk dat ouders simultaan hun kinderen liefhebben en kwaad berokkenen.

'Marie Rose voelt soms een gigantische woede voor haar kind. Later wil ze het goed maken, het kind bedelven onder liefde. Geen goed idee op dat moment. Misschien neemt ze beter eerst wat afstand, al kan dat eng zijn. Want kan je wel liefhebben en terzelfder tijd afstand nemen?'

'Ik heb ondervonden dat het moederschap een achtbaanrit is op emotioneel vlak. Ook al ben je omringd door slabbetjes en luiers, de werkelijkheid is niet banaal. Het diepzinnige, het alledaagse en het verontrustende: het loopt allemaal door elkaar, het is simultaan aanwezig. De huiselijke setting is de uitvalbasis in mijn roman, maar er zijn poorten naar andere werelden: de herinnerde wereld, de wereld met vermeende herinneringen en de fictionele wereld uit Marie Roses boeken.'

Therapie

In haar lichaam besloten speelt gedeeltelijk in het verleden, toen Mary Rose een peuter was. Toen gebeurden er dingen die haar levenslang parten bleven spelen. MacDonald legde hetzelfde traject af als haar personage: 'Ik ben in therapie gegaan tijdens het schrijven van mijn derde roman, een hachelijke onderneming want als schrijver wil je het verleden niet zwart op wit uitgelegd krijgen. Je loopt dan namelijk het risico je eigen schatkist leeg te roven en bankroet achter te blijven. Toch heb ik het gedaan want ik dreigde te verzuipen. Ik had al veel ervaring met psychotherapie, maar deze keer koos ik voor psychoanalyse. Het was een rigoureus proces, niet geschikt voor wie de confrontatie liever uit de weg gaat.'

MacDonalds ouders berokkenden haar kwaad en toch zijn ze liefdevol. De schrijfster vroeg hun niet om toestemming. 'Dat zou hen in een vervelende positie hebben geplaatst, dat wou ik niet. Ik heb hun verteld dat ik wou schrijven over de donkerste periode in mijn kindertijd en mijn jongvolwassen leven. Toen ik uit de kast kwam, hebben mijn ouders daar slecht op gereageerd. Dat komt ook aan bod in de roman. Mijn moeder was al aan het dementeren, toen ik haar over mijn plannen voor dit boek vertelde. Mijn vader zei: "Wie zou het beter kunnen dan jij?"'

'Hij is er niet blij mee, dat weet ik. Hij zal het niet lezen, maar hij is genereus en komt naar mijn lezingen. Hij is trots op mij. In de roman maak ik een grapje over de victorianen. Zij hadden het makkelijk, schrijf ik: hun ouders waren al lang dood toen zij hun boeken schreven. Voor mij was het belangrijk om dit verhaal vast te leggen vóór de dood van mijn ouders. Nu voelt het levend, heeft het een hartslag. Dat was anders geweest als ze al waren gestorven.'

Kathy Mathys ■

Verberg tekst

De Canadese lesbische auteur van tienerboeken Mary Rose heeft na de publicatie van twee succesvolle boeken een time-out genomen voor ze begint aan het slot van de trilogie. Als ze in Toronto een week alleen voor de kinderen Matthew (5) en Maggie (2) zorgt omdat haar partner Hilary een theatervoorstelling regisseert in Calgary, komen de muren op haar af en lopen de frustraties op. Er komt veel onverwerkt oud zeer uit haar familieverleden naar boven, vooral hoe haar moeder, van Libanese afkomst, enkele miskramen en de dood van twee baby’s verwerkte, omging met haar drie overlevende kinderen en vernietigend reageerde toen Mary Rose uit de kast kwam. Mary Rose haar verwerking leidt naar een onvermoede conclusie. De Canadese actrice, toneelschrijfster en journaliste (1958) publiceerde eerder twee romans. In deze goed vertaalde derde verwerkt ze veel eigen ervaringen en geschiedenis tot een prachtig, herkenbaar verhaal over een gevoelige moeder die werk, relatie en gezin tot een soepel geheel wil smeden. Indringend en universeel stijgt het uit boven homo/hetero. Kleine druk. Verberg tekst